Safe Return in Nigeria: Nederlandse Ambassade/IND en Immigration Services

Bijdrage van Trijntje Kootstra over werkbezoek aan Nigeria, dag 5
21 maart 2014

 De laatste dag van ons werkbezoek aan Nigeria is aangebroken en net als alle andere dagen is ook deze laatste dag tot de nok toe gevuld. In de ochtend brengen we eerst een bezoek aan een cliënte in het winkeltje dat ze met ondersteuning van COSUDOW heeft opgezet. Al voor vertrek naar Europa was ze opgeleid als naaister en dit beroep heeft ze na terugkeer weer opgepakt. Omdat de opstart lastig is, verkoopt ze ook popcorn. Direct na terugkomst heeft ze acht maanden bij de zusters doorgebracht. Daarna heeft COSUDOW voor haar een appartement gehuurd met financiële ondersteuning van Caritas Italië en haar geholpen met de winkel. Het blijft een hard bestaan, en garanties zijn er niet, maar het is wel een kans die haar geboden is. Haar winkeltje en kamer bevinden zich in een veilige volksbuurt waar we na het bezoek zelf ook nog een kijkje nemen.

Daarna springen we weer in het busje van COSUDOW, dat oorspronkelijk door IOM is geschonken, en beginnen aan de lange reis naar Victoria Island, waar de dependance van de Nederlandse Ambassade zich bevindt. Onze chauffeur Sunday, die bij COSUDOW in dienst is, kan niet lezen of schrijven, maar rijden kan hij gelukkig wel en hij loodst ons behendig door het verkeer.

Bij de Nederlandse ambassadekantoor in Lagos worden we ontvangen door de ‘immigration liaison officer’ (ILO) die door de IND, dus het Ministerie van Veiligheid en Justitie, in Lagos is gestationeerd. We hebben hem woensdag al leren kennen tijdens de ronde tafel en hebben vandaag de tijd om wat uitgebreider met elkaar van gedachten te wisselen.

Deze ILO werkt sinds twee jaar in Lagos, daarvoor zat hij in Kenia voor hetzelfde werk. In totaal heeft de IND 13 ‘immigration liaison officers’ gestationeerd over de hele wereld om illegale migratie te voorkomen en slachtoffers van mensenhandel te signaleren vóór vertrek. De ILO traint en adviseert onder andere luchtvaartmaatschappijen, medewerkers van de Nigeriaanse immigratiedienst, ambassadestaf en ‘handling agencies’, zoals bijvoorbeeld het grondpersoneel van luchtvaartmaatschappijen die via een lokaal bedrijf werken. Ook is hij meerdere avonden per week op het vliegveld in Lagos aanwezig om ter plekke te observeren en medewerkers te begeleiden. Ook hij geeft aan dat er de laatste tijd veel Nigeriaanse vrouwen naar Rusland vertrekken en naar het Midden-Oosten, zoals Dubai.

Regelmatig komt het voor dat de ILO de luchtvaartmaatschappijen negatief adviseert over het wel of niet meenemen van reizigers. ‘Red flags’ zijn bijvoorbeeld een meisje dat uit Benin City komt, voor het eerst naar het buitenland reist, aangeeft dat ze ‘iets met mode’ gaat doen, maar nauwelijks Engels spreekt. Of een jongen die via een ingewikkelde route naar Algiers reist, maar waarschijnlijk de bedoeling heeft om in Parijs uit te stappen. De ILO heeft de indruk dat de rechtstreekse route via KLM naar Amsterdam aardig is ‘opgedroogd’ door betere controles op het vliegveld in Lagos, maar dat veel slachtoffers via een omweg reizen, met andere luchtvaartmaatschappijen en veel stopovers onderweg. Als wij aangeven dat veel cliënten ons vertellen dat zij niet zelf de beschikking hadden over hun paspoort, merkt hij op dat het wel degelijk mogelijk is om de douane in Nigeria te passeren waarbij de handelaar de paspoorten vasthoudt. Sowieso waarschuwt hij voor corruptie op het vliegveld onder laagbetaalde douaneambtenaren. Standaard worden bijvoorbeeld de koffers bij vertrek open gemaakt en moet voor een vlotte doorgang betaald worden. Toch staat Lagos niet (meer) op de lijst van ‘afschrift plichtige’ luchthavens wat Nederland betreft. Bij afschrift plichtige luchthavens zijn luchtvaartmaatschappijen verplicht om een kopie te maken van alle ID-documenten en de eventuele visa van de passagiers op het moment van vertrek. Als een passagier zich dan bij aankomst bij de Nederlandse douane meldt zonder papieren, kan worden teruggegrepen op de gemaakte kopieën. Voor Nigeria is dit op dit moment dus niet meer nodig wat de rechtstreekse route naar Nederland betreft.

Ook de ILO benoemt dat het bijzonder was dat alle relevante partijen er waren op de round table van woensdag; hij heeft dit nog niet eerder meegemaakt. Over NAPTIP merkt hij op dat zij beperkte middelen hebben om hun werk te doen, wat misschien het lage aantal slachtoffers verklaart dat daadwerkelijk met een re-integratiebudget wordt begeleid.

Een ander punt dat tijdens deze week door verschillende partners is benoemd zijn de ‘repatriëringsvluchten’. Dit zijn speciale vluchten die worden georganiseerd om mensen zonder verblijfsvergunning terug te brengen naar het land van herkomst. Wat re-integratie betreft, benadrukt de ILO dat het belangrijk is dat mensen zo snel mogelijk weer op eigen benen staan en dat werk in de informele sector vaak het beste past, vanwege de hoge werkloosheid in Nigeria. Hij raadt slachtoffers daarbij aan juist niet in de stad van herkomst een bedrijfje te beginnen, om te voorkomen dat de hele familie het vanzelfsprekend vindt ‘op de pof’ te mogen kopen.

Nadat we afscheid hebben genomen van de ILO beginnen we aan de terugreis naar Ikeja, over de grote brug die Victoria Island van het vasteland scheidt. Het duurt aanzienlijk langer dan op de heenweg, maar gelukkig is het nog geen spitsuur en staat de boel nog niet helemaal vast. Na een korte pitstop in het Ibis Hotel, waar we nog snel even de mail checken en online inchecken, gaan we voor de laatste keer naar het COSUDOW shelter om afscheid te nemen van de zusters. Intussen is het gaan stortregenen, voor ons een welkome afwisseling van de drukkende hitte (30° Celcius) en een goede voorbereiding op de terugreis naar Nederland, maar de zusters maken zich zorgen over de wegen en sporen ons aan om zo snel mogelijk naar het vliegveld te vertrekken. Dus stappen we voor de laatste keer met z’n allen, Sister Patricia, Sister Bibiana, chauffeur Sunday, assistent Anthony en wij vieren, weer in het busje. En het is inderdaad goed dat we op tijd zijn vertrokken, want vlakbij het vliegveld is de weg voor een deel ondergelopen. En hoezeer we het ook naar onze zin hebben gehad deze week in Nigeria, we willen toch ook wel weer naar huis!

 

Maar eerst volgt nog een laatste afspraak op het vliegveld, met de Immigration Service. De dame van de Immigratiedienst die woensdag bij de ronde tafel was heeft deze afspraak voor ons gemaakt met Gerald Dilibe, de ‘comptroller of immigration’ ofwel de hoogste baas van de Immigratiedienst op het vliegveld Lagos. Voordat we hem te zien krijgen, komt de ILO ons weer begroeten, want dit is een avond dat hij op de luchthaven werkt. Hij begeleidt ons langs de douane, samen met de geüniformeerde immigratiebeambten die door de heer Dilibe zijn gestuurd om ons op te halen. Onze koffers hoeven deze keer dan ook niet geopend te worden. Gerard Dilibe blijkt een zeer energieke man te zijn die zich sterk betrokken toont bij het onderwerp en ons hartelijk begroet. Zuster Patricia en hij zijn ook geen onbekenden voor elkaar en hebben al regelmatig met elkaar gesproken. Bovendien heeft hij een schat aan informatie over nieuwe bestemmingslanden. Gerard Dilibe observeert dat Nigeriaanse vrouwen de laatste tijd vooral naar Dubai, Rusland, Frankrijk, Cairo, Abu Dhabi, Maleisië en Zuid-Afrika vertrekken, met name om in de prostitutie te werken. Hij noemt het broodnodig dat er naast opvang wordt gewerkt aan een structurele oplossing en ziet die vooral in een intensieve preventiecampagne. Het wordt een geanimeerde afsluiting van een succesvolle week. Wat opvalt in het gesprek is dat de Immigratiedienst niet zo heel veel lijkt te weten van het werk van NAPTIP. Kennelijk kan hier nog wel wat worden gewonnen aan ketensamenwerking. De Immigratiedienst draagt terugkeerders die op het vliegveld eruit worden gepikt na een kort verhoor over aan NAPTIP voor opvang en begeleiding bij re-integratie, maar weet bijvoorbeeld niet hoe lang de cliënten vervolgens in het NAPTIP shelter blijven. Ook is hij niet op de hoogte van het feit dat cliënten het NAPTIP shelter niet kunnen verlaten tijdens hun verblijf. Met IOM werkt de Immigratiedienst ook samen, net als met COSUDOW en andere NGO’s.

Uiteindelijk zijn wij om 10 uur ’s avonds, een uur voor vertrek naar Nederland, klaar met alle gesprekken. We zitten boordevol indrukken en kijken samen terug op een geweldige week. We hebben naast de training heel veel cliënten en ketenpartners gesproken en hopen dat we, samen met COSUDOW, de basis hebben gelegd voor een samenwerking op langere termijn. Wij gaan ervoor!