Safe Return in Bulgarije: ontmoeting met de National Commission against Traffic in Human Beings en nationaal verwijsmechanisme

Bijdrage van Trijntje Kootstra vanuit Sofia, Bulgarije
8 april 2014

 

Het project Safe Return richt zich op het bespreekbaar maken van terugkeer voor slachtoffers van mensenhandel en slachtoffers van huiselijk geweld vanaf het eerste moment van opvang in Nederland. Hiertoe is de methodiek Safe Future ontwikkeld, die gebaseerd is op een krachtgerichte benadering van cliënten. Slachtoffers die terug willen keren worden hierop voorbereid en teruggekeerde slachtoffers worden begeleid bij hun re-integratie. Hiertoe wordt in Nigeria samengewerkt met COSUDOW en in Bulgarije met Animus/La Strada Bulgaria. In Nederland participeren zes opvanginstellingen (ACM/HVO Querido, PMW Rotterdam/Humanitas, Jade Zorggroep, Moviera, Het Kopland, Blijf Groep), CoMensha, Pharos en de Stichting Religieuzen tegen Vrouwenhandel in het Safe Return project onder penvoerderschap van de Federatie Opvang.

Van 6 – 12 april 2014 vindt een werkbezoek plaats aan Bulgarije, waarbij o.a. de partnerorganisatie Animus/La Strada Bulgaria wordt getraind op een krachtgerichte benadering van terugkerende slachtoffers van mensenhandel. Daarnaast vindt een aantal gesprekken met ketenpartners plaats, en individuele gesprekken met cliënten en hulpverleners     van Animus. Twee trainers van Blijf Groep en HVO Querido en de projectmanager van FO zijn hiervoor naar Bulgarije gereisd.

 

Anita Dimitrova, senior expert van de National Commission for Combatting Trafficking in Human Beings, is een vriendelijk ogende brunette die ons op maandagochtend 7 april te woord staat in het kantoor van onze partner Animus/La Strada Bulgaria. Informeel kunnen we met elkaar praten in het Duits, Russisch, Bulgaars en een beetje Engels (talen die door minstens één van ons worden gesproken), maar voor het ‘echte’ interview werpt Donka Petrova van Animus zich op als tolk.

De National Commission is een overheidsinstelling en qua functie enigszins vergelijkbaar met CoMensha. De Commission is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en implementeren van beleid en registreert gegevens met betrekking tot slachtoffers van mensenhandel. Ook speelt zij een rol in het verwijzen van slachtoffers naar adequate hulp.

 

Dimitrova merkt op dat NGO’s in Bulgarije een essentiële rol vervullen. Er zijn twee opvanghuizen die door de staat worden gefinancierd, in Varna en Burgas, maar de dagelijkse begeleiding is in handen van NGO’s. De capaciteit is beperkt en daarom zijn er twee nieuwe opvanghuizen in ontwikkeling, waarvan in ieder geval één in Sofia zal worden gevestigd en ook die zullen door NGO’s worden gerund. Gedacht wordt aan een voorziening die lijkt op ons ‘begeleid wonen’, waarbij cliënten langere tijd in een appartement kunnen wonen als overgang naar geheel zelfstandig verblijf.

 Ook bij het ontwikkelen van het Bulgaarse verwijsmechanisme mensenhandel, de National Referral Mechanism, hebben NGO’s een cruciale rol gespeeld. Onze partner Animus en La Strada International hebben het initiatief genomen en het Bulgaarse nationale verwijsmechanisme in nauwe samenwerking met de National Commission, betrokken Ministeries en andere ketenpartners ontwikkeld. Het Bulgaarse verwijsmechanisme is al in 2010 ontwikkeld, met financiële steun van o.a. het Nederlandse Matra Programma en biedt een helder overzicht van alle stappen die gezet moeten worden om slachtoffers van mensenhandel bescherming te bieden en daders aan te pakken. Het is een kwalitatief hoogwaardig stuk, waarvan ook bij het ontwikkelen van de Safe Future methodiek dankbaar gebruik van is gemaakt, met name van het deel dat over veilige terugkeer gaat.

Natuurlijk loopt ook in Bulgarije niet alles vlekkeloos als het om de implementatie van beleid en samenwerking gaat. Anita Dimitrova merkt op dat het de Commission niet lukt om de gegevens van alle slachtoffers te verzamelen, omdat veel slachtoffers zich überhaupt niet melden voor hulp, of als zij wel zijn geïdentificeerd door de politie of NGO’s  regelmatig weigeren om mee te werken. Op zo’n moment kan de Commission de gegevens niet goed verwerken. Ook in het samenwerken met buitenlandse partners is er nog wel eens sprake van wantrouwen over wat er met de gegevens gebeurt, waardoor ook geen volledig beeld kan worden gegeven. Daarnaast komt de informatie over een terugkeerder vaak veel te laat, waardoor het moeilijk is om adequate hulp te regelen. Dimitrova benadrukt dat gegevens anoniem worden verwerkt, maar dat het soms wel nodig is dat de Bulgaarse politie nog contact met het slachtoffer heeft voor vervolging van de daders in Bulgarije. Overigens mag een slachtoffer wel weigeren om hieraan mee te werken en het is ook geen voorwaarde voor het ontvangen van hulp.

Het Bulgaarse beleid heeft veel overeenkomsten met het Nederlandse beleid, waarbij ook sprake is van een bedenktijd (1 maand) en een tijdelijke verblijfsvergunning als het om een buitenlands slachtoffer in Bulgarije gaat. De Commission heeft in 2013 154 slachtoffers geregistreerd, waarbij 2/3 uit het buitenland kwam en en 1/3 uit Bulgarije zelf. Het gaat zowel om uitbuiting in de prostitutie als om overige uitbuiting. Maar dit is dus maar het topje van de ijsberg, omdat veel slachtoffers niet meewerken aan registratie. In Bulgarije zijn politie en NGO’s ook niet verplicht om gegevens beschikbaar te stellen aan de Commission zoals dat in Nederland wel bij wet is geregeld met betrekking tot CoMensha. Het zal geen verbazing wekken dat Dimitrova dit ook in Bulgarije graag zo geregeld zou zien.

De Commission werkt veel samen met organisaties in Duitsland en Oostenrijk, maar ook met Nederland heeft men wel contact. Op dit moment loopt er bijvoorbeeld een zaak van een minderjarig slachtoffer dat terug wil keren naar Bulgarije. We maken de afspraak om te kijken of CoMensha hierbij betrokken kan worden, zodat er ook vanuit Safe Return een bijdrage kan worden geleverd voor een goede re-integratie van dit meisje. Sowieso wordt afgesproken om contact te blijven houden over veilige terugkeer van Bulgaarse slachtoffers.